Πόσες και πόσες μητέρες όταν κατσαδιάζουν το μικρό τους τους δεν έχουν ακούσει να τους λένε: «Μα είναι μωρό ακόμα. Τι περίμενες, να έχει καλούς τρόπους;».
Πολλοί ειδικοί της νηπιακής ψυχολογίας πιστεύουν ότι είναι αδύνατο να μάθουν τα μωρά μια σωστή συμπεριφορά. Σύμφωνα με τους συγκεκριμένους μελετητές, οι παρορμήσεις του μωρού στα δύο πρώτα χρόνια της ζωής του είναι πολύ ισχυρές και τα κοινωνικά του ενδιαφέροντα ακόμα πολύ αδύναμα για να έχει το απαραίτητο ερέθισμα να μάθει καλούς τρόπους.
Υπάρχουν όμως κι εκείνοι οι μελετητές της νηπιακής ηλικίας (και είναι πολλοί) που υποστηρίζουν την απόλυτη ανάγκη να αρχίσει το μωρό να μαθαίνει καλούς τρόπους από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του. «Η εκπαίδευση είναι σαν το φαγητό», υποστηρίζει ο διάσημος Αμερικανός παιδίατρός Μπέρι Μπρείζελτον «γι ‘ αυτό είναι καλύτερα να αρχίσει αμέσως». Κι έχει δίκιο επειδή όλα όσα μαθαίνει ένα άτομο σε αυτή την τρυφερή ηλικία θα σημαδέψουν ανεξίτηλα όλη του τη ζωή.
Υπό αυτή την έννοια, οι καλοί τρόποι διδάσκονται από τα πρώτα χρόνια, οπότε το μωρό θα μάθει σιγά-σιγά τους μικρούς αλλά απαραίτητους κανόνες για να είναι κοινωνικό και να έχει καλή συμπεριφορά.
Από ευγένεια, όχι από καθήκον
«Ένα ευγενικό παιδάκι, είναι ένα ευτυχισμένο παιδάκι» λέει ο καθηγητής Μπρέιζελτον. Και τα λόγια αυτά πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη τους οι γονείς που έχουν μικρά παιδιά.
Αρκεί, φυσικά, να μη μπερδεύουν την ανατροφή και τους καλούς τρόπους με την έννοια του καθήκοντος: κανένας στον κόσμο δε θα μπορέσει ποτέ να δώσει σε ένα παιδί να καταλάβει ότι πρέπει να χαιρετάει οποιονδήποτε το πλησιάζει ότι πρέπει να κάνει γεια με το χεράκι του, ότι δεν πρέπει να φωνάζει, ότι δεν πρέπει να λερώνεται κλπ.
Πως μπορούμε όμως να μάθουμε στα παιδιά μας τα μικρά εκείνα πράγματα που πρέπει να κάνουν τα μωρά του ενός και των δύο ετών; Να χαιρετούν, να μην πετάνε το φαγητό τους, να μη χτυπούν το κουτάλι τους στο τραπέζι, να μη βάζουν το δάχτυλο στη μύτη , να μην φωνάζουν;
«Κάνε γεια με το χεράκι»
Όταν το παροτρύναμε για πρώτη φορά να χαιρετίσει κάποιον ή να κάνει «γεια» με το χεράκι του, το μωρό μας μπορούσε να αρθρώσει μερικές λέξεις μόνο, «μαμά» και «μπαμπά». Ωστόσο δεν κάναμε λάθος. Ένα μωρό που έχει συνηθίσει από πολύ μικρό να δίνει σημασία στους άλλους, θα χαιρετάει από ένστικτο τα πρόσωπα που το πλησιάζουν και θα τους χαμογελάει. Και αυτό θα το βοηθήσει να γίνει κοινωνικό άτομο, ένα παιδί που θα έχει πολλούς φίλους και που η εμφάνισή του θα κερδίζει αμέσως τις συμπάθειες.
Όμως δεν πρέπει να το πιέζουμε. Μπορεί ορισμένες στιγμές να είναι κουρασμένο, αφηρημένο και να μην ανταποκριθεί αμέσως στο κάλεσμα της μαμάς, να χαιρετίσει κάποιον. Στις περιπτώσεις αυτές είναι καλύτερα να μην επιμένουμε, γιατί το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να το εκνευρίσουμε.
«Πες ευχαριστώ»
Γύρω στους δεκαοκτώ μήνες, ένα μωρό ξέρει ήδη να λέει «ευχαριστώ». Οι γονείς είναι εκείνοι που θα του δώσουν να καταλάβει ποιες είναι οι κατάλληλες στιγμές για να το πει. Στους παππούδες και στις γιαγιάδες που του φέρνουν κάποιο δώρο, στην πιο μεγάλη αδελφούλα που του μαζεύει για πολλοστή φορά ένα πεσμένο παιχνίδι, σε κάποιο γνωστό που του δίνει μια καραμέλα… Όμως οι γονείς είναι εκείνοι που κάθε μέρα μεταξύ τους και με τους άλλους πρέπει να χρησιμοποιούν τη λέξη ευχαριστώ. Οι καλοί τρόποι μαθαίνονται επίσης (και κυρίως) με τη μίμηση.
Στο τραπέζι
Όλα τα μωρά ενός ή δυο χρόνων παίζουν με το φαγητό τους, βάζουν τα χέρια στο πιάτο ή το πετάνε γύρω τους και η μητέρα, που ξέρει ότι αυτό είναι πολύ χρήσιμο για την πορεία τους προς την ανεξαρτησία, τα αφήνει. Αλλά, αργά ή γρήγορα, το παιδί πρέπει να καταλάβει ότι δεν παίζουν με το φαγητό και ότι στο τραπέζι πρέπει να φέρεται σωστά: δεν πρέπει να πετάει το φαγητό του, ούτε να σηκώνεται από το τραπέζι και να παίζει, για να ξαναγυρίσει ύστερα να φάει. Με άλλα λόγια, πρέπει να μάθει να σέβεται το γεύμα όλης της οικογένειας.
Ο σωστός τόνος την κατάλληλη στιγμή
Ο τρόπος με τον οποίο προσπαθούμε να μάθουμε σε ένα μικρό καλούς τρόπους είναι σημαντικός για να έχει ικανοποιητικά αποτελέσματα.
- Είναι ανώφελο να του φωνάζουμε όταν τσιρίζει ή κάνει θόρυβο, για παράδειγμα κτυπώντας το κουτάλι του στο τραπέζι. Ίσως το κάνει αυτό για να τραβήξει την προσοχή μας πάνω του και οι φωνές θα το εκνευρίσουν και θα το σπρώξουν να κάνει ακόμα πιο πολύ θόρυβο.
- Είναι λάθος, επίσης, η ατέλειωτη υπομονή που δείχνουν μερικοί γονείς όταν το μικρό τους συμπεριφέρεται στα αλήθεια άσχημα. Η ψεύτικη αυτή υπομονή θα καταλήξει στην αλλοίωση της σχέσης ανάμεσα σε γονείς και παιδιά, που πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο αυθεντική και το μωρό θα μεταμορφωθεί σε ένα μικρό δυνάστη.
- Είναι πολύ νωρίς για να του πούμε «έλα δεν είσαι πια μωρό», γιατί δεν θα μπορέσει να το καταλάβει. Θα πρέπει να προσπαθήσουμε να του μιλήσουμε με ηρεμία και υπομονή και να του εξηγήσουμε γιατί μια ορισμένη συμπεριφορά του δεν ήταν σωστή. Αποφεύγοντας τις φωνές και τις επιπλήξεις θα μπορέσουμε στο μωρό να καταλάβει πως πρέπει να φέρεται, τόσο μέσα στο σπίτι όσο και έξω από αυτό.
Ας το μάθουμε καλούς τρόπους
- Να χρησιμοποιείτε πάντοτε με το παιδί ευγένεια και καλούς τρόπους
- Οι γονείς πρέπει να φέρονται μεταξύ τους με σεβασμό. Βλέποντάς τους, το μωρό θα μάθει να φέρεται σωστά με τους άλλους
- Οι πρώτοι κανόνες της καλής ανατροφής θα πρέπει να διδάσκονται στο μωρό χωρίς βιασύνη
- Αν το παιδί βάζει το δάκτυλο στη μύτη, δώστε του να καταλάβει ότι δεν πρέπει να το κάνει αλλά χωρίς φωνές. Με την επίπληξη δε θα καταφέρετε τίποτε. Εξάλλου, το μωρό μπορεί να φέρνει το δάκτυλο στη μύτη απλώς επειδή έχει φαγούρα
- Αν το μωρό λέει μια κακή λέξη που μπορεί να την έχει ακούσει στο δρόμο ή στο σπίτι, δεν πρέπει να ανησυχείτε. Καλό είναι να του πείτε, ότι δε χρειάζεται να την επαναλάβει, χωρίς να το μαλώσετε ή ακόμα χειρότερα να το τιμωρήσετε. Μια τιμωρία θα έκανε το μωρό να επαναλάβει την κακή λέξη ως σημάδι, μερικές φορές, εξέγερσης.
- Συνηθίστε το να τακτοποιεί τα παιχνίδια του γιατί αυτός είναι, επίσης, ένας τρόπος για να το βοηθήσετε να νιώσει πιο υπεύθυνο.
- Δείξτε του ότι πρέπει να χαιρετάει ακόμα και τα συνομήλικα του. Οι καλοί τρόποι δεν πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο απέναντι στους μεγάλους αλλά ανάμεσα και στα μικρά.