Δεν υπάρχει παιδί που, αργά η γρήγορα, δε θα πει κακές λέξεις. Γύρω στα τρία χρόνια αυτό είναι αναπόφευκτο. Το παιδί, στην ηλικία αυτή, πηγαίνει στο νηπιαγωγείο, ανακαλύπτει τα πρώτα ομαδικά παιχνίδια με τους συνομηλίκους του, βρίσκεται ανάμεσα στους μεγάλους, πηγαίνει σε περιβάλλοντα διαφορετικά από το σπίτι του, διευρύνει με άλλα λόγια τη σφαίρα των εξωτερικών του επαφών.
Η φάση αυτή αρχίζει ξαφνικά σαν μια εξανθηματική ασθένεια και συνήθως η διάρκειά της είναι μικρή και τελειώνει χωρίς να αφήσει ίχνη. Άλλωστε αποτελεί μέρος της ανάπτυξης του παιδιού, που θέλει να ανακαλύπτει πάντα το άγνωστο, έστω κι αν αυτό είναι τα λόγια. Στην αρχή επαναλαμβάνει τα παλιόλογα με μιμητισμό, επειδή τα έχει ακούσει στο σπίτι η στο σχολείο η οπουδήποτε αλλού.
Αν ένα παιδί επιμένει να επαναλαμβάνει τις κακές λέξεις αυτό σημαίνει ότι τα ακούει και στο σπίτι. Και στην πραγματικότητα ο μπαμπάς και η μαμά είναι εκείνοι που τα χρησιμοποιούν ως διέξοδο έστω και χωρίς να το αντιλαμβάνονται, κυρίως όταν τσακώνονται μεταξύ τους. Πολλά ζευγάρια μιλάνε άσχημα μπροστά στα παιδιά τους, πιο εύκολα όταν είναι ακόμα πολύ μικρά και υποτίθεται ότι δεν ακούνε τις συζητήσεις των μεγάλων, επειδή πιστεύουν τι δεν τις καταλαβαίνουν.
Αυτό, κατά ένα μέρος, είναι αλήθεια γιατί το παιδί των τριών- τεσσάρων ετών δεν γνωρίζει την ακριβή σημασία των λέξεων. Εκτός όμως απ τη σημασία των λέξεων, τα επηρεάζει και ο τόνος (θυμός, οργή, αγανάκτηση) με τον οποίο λέγονται ορισμένα λόγια. Παραδείγματος χάριν, μια βρισιά του μπαμπά την ώρα που οδηγεί προς έναν άλλο οδηγό, θα επηρεάσει το παιδί πολύ περισσότερο από ένα σχόλιο που θα κάνει ο πατέρας του για το επεισόδιο αυτό. Και φυσικά το παιδί θα είναι έτοιμο να επαναλάβει τη βρισιά αυτή αργότερα, όταν τσακωθεί με ένα άλλο παιδάκι της ηλικίας του, ακριβώς όπως είχε κάνει ο πατέρας του.
Πως πρέπει να φερθούμε σε μια τέτοια περίπτωση; Υπάρχουν μερικοί που όταν το παιδί τους λέει μια κακιά λέξη, του βάζουν τις φωνές ή του λένε πως ο μπαμπάς είναι μεγάλος και μπορεί να λέει ότι θέλει. Είναι προτιμότερο να πείτε στο παιδί που επανέλαβε την κακιά λέξη ότι ο μπαμπάς έκανε λάθος και η βρισιά του ξέφυγε σε μια στιγμή έντασης και δε θα την επαναλάβει. Όσο για τον μπαμπά θα πρέπει να αντιμετωπίσει διαφορετικά την κατάσταση. «Είπα μια κακιά λέξη μπροστά σου που δεν έπρεπε να την πω και σου ζητώ συγνώμη». Θα πρέπει δηλαδή να φερθεί στο μικρό όπως θα φερόταν και σε ένα μεγάλο. Αυτή είναι η καλύτερη μέθοδος για να καταλάβει το παιδί οτι δεν πρέπει να λέει κακά λόγια.
Τα παλιόλογα που συνδέονται με το σεξουαλικό
Δεν είναι σπάνιο, γύρω στα τρία χρόνια, τα παιδιά να διασκεδάζουν επαναλαμβάνοντας παλιόλογα που συνδέονται με το σεξουαλικό. Αυτή είναι μια ηλικία στην οποία όλα όσα αφορούν αυτό το θέμα κεντρίζουν την περιέργεια του παιδιού. Τα κακά λόγια είναι ένας τρόπος για το παιδί προκειμένου να απομυθοποιεί και να προσεγγίζει το πρόβλημα του φύλου, έστω κι αν πρόκειται ακόμα για ένα πρόβλημα μη πραγματικό και άγνωστο. Κυρίως όμως είναι ένας τρόπος που του επιτρέπει να υπαινίσσεται το θέμα αυτό, χωρίς να το αντιμετωπίζει άμεσα. Τα κακά λόγια είναι σαν ένα προκλητικό παιχνίδι, που χρησιμεύει στο να αποδραματοποιεί το πρόβλημα της σεξουαλικότητας με όλα τα μυστήρια του, τις απαγορεύσεις και τα μυστικά του. Ακόμα και στην περίπτωση των κακών λέξεων που συνδέονται με το φύλο, δεν πρέπει να ανησυχούμε ιδιαίτερα: αν το παιδί τείνει να τις επαναλαμβάνει πολύ συχνά, είναι προτιμότερο να του αποσπάσουμε την προσοχή, αναθέτοντάς να ασχοληθεί με κάτι.
Αν λέει κακές λέξεις στους μεγάλους
Η επανάληψη των κακών λέξεων που έχει ακούσει, είναι για το παιδί ένας τρόπος να εκτιμήσει την αληθινή τους σημασία: μέσω των αντιδράσεων των μεγάλων κατορθώνει πράγματι να “πιάσει” τη σημασία των διαφόρων λέξεων. Είναι, επίσης, ένας τρόπος να δημιουργεί με τους μεγάλους ένα είδος συνενοχής: όταν νοιώθει ελεύθερο να εκφράζεται τότε συνειδητοποιεί ότι μπορεί να παίζει και με τα λόγια. Φυσικά, θα πρέπει να του δώσετε να καταλάβει ότι δεν πρέπει να επαναλαμβάνει τις κακές λέξεις οπουδήποτε. Με λίγα λόγια, είναι διαφορετική η στάση που πρέπει να κρατήσετε απέναντι σε ένα παιδί που χρησιμοποιεί την κακιά λέξη σαν μορφή πρόκλησης. Την επαναλαμβάνει δηλαδή όχι για να δει τις αντιδράσεις αλλά για να τραβήξει πάνω του την προσοχή ή για να προκαλέσει κάποιον ιδιαίτερα. Στην περίπτωση αυτή, είναι είναι οι γονείς να εκφράζουν την αποδοκιμασία και την απογοήτευσή τους.
Πως να φερθούμε
Όταν τα κακά λόγια ή οι βρισιές δεν είναι πλέον μια ανακάλυψη για το παιδί, ούτε ένας τρόπος για να εντυπωσιάζει τους μεγάλους και για να καταλαβαίνει, από τις αντιδράσεις τους, το μυστικό τόσων άγνωστων λέξεων, είναι η στιγμή που οι γονείς θα πρέπει να αρχίσουν να αναρωτιούνται τι πρέπει να κάνουν.
Υπάρχουν γονείς που υποστηρίζουν ότι η τιμωρία είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο για να ελέγξουν το λεξιλόγιο του παιδιού τους (“αν ξαναπείς αυτήν τη λέξη, δε θα δεις απόψε τηλεόραση” ή “αν την ξαναπείς δε θα σε αγαπάω”). Αλλά αυτό δε φέρνει αποτέλεσμα, όπως δε φέρνουν αποτέλεσμα η τιμωρία και το ξύλο. Με τη μέθοδο αυτή, κατά πάσα πιθανότητα το παιδί θα σταματήσει να λέει κακά λόγια στους γονείς του αλλά να συνεχίσει να τα λέει έξω. Και όχι μόνο αυτό. Τα κακά λόγια θα αποκτήσουν στα μάτια του και τη δύναμη ενός προκλητικού όπλου πιο ισχυρού, επειδή ακριβώς είναι απαγορευμένα.
Είναι πολύ πιο σωστό και εάν αυτό είναι δυνατό, να κάνουμε πως δεν ακούμε τα κακά λόγια. Με τον τρόπο αυτό ακυρώνεται η προφορική επίθεση του παιδιού, αφοπλίζεται. Αν όμως το μικρό εξακολουθήσει να χρησιμοποιεί κακές λέξεις, τότε θα πρέπει να του δηλώσουμε ξεκάθαρα πως δεν ανεχόμαστε το λεξιλόγιό του. Ίσως αυτή να είναι η στιγμή που περιμένει από εμάς το παιδί: να του δώσουμε να καταλάβει ότι δεν πρέπει να ξεπερνάει ορισμένα όρια. Γενικά είναι απαραίτητο να δώσουμε στο παιδί να καταλάβει ότι, στο πολιτισμένο περιβάλλον στο οποίο ανήκει ,υπάρχουν καθορισμένοι κανόνες που δεν μπορεί να τους παραβιάζει ατιμωρητί. Για παράδειγμα, δεν μπορεί να προσβάλλει κάποιον εάν δεν θέλει να δεχτεί κι αυτό προσβολές και τα κακά λόγια για πολλούς είναι μια μεγάλη προσβολή. Με άλλα λόγια έχει μεγάλη σημασία να συνηθίσετε το παιδί σας από πολύ μικρό να σέβεται τους άλλους. Αν αντιμετωπίζετε τέτοια θέματα με ήρεμους τρόπους , το μικρό θα καταλάβει σιγά-σιγά θα λέει όλο και λιγότερο κακά λόγια και μια μέρα θα σταματήσει τελείως να τα λέει.
Δεν πρέπει:
- Να παίρνεται διασκεδαστική έκφραση όταν το μικρό λέει μια κακιά λέξη. Με τον τρόπο αυτό θα την επαναλάβει, για να τραβήξει την προσοχή πάνω του ή για να ευχαριστήσει τον μπαμπά και τη μαμά.
- Να το απειλείτε με τιμωρία. Όσο πιο μεγάλη είναι η τιμωρία, τόσο πιο πολύ η κακιά λέξη αποκτά δύναμη για το παιδί, πού τη χρησιμοποιεί για να προκαλέσει τον μεγάλο, να τον εκνευρίσει, να τον δοκιμάσει.
- Να του υπόσχεστε κάποιο δώρο. Με τη μέθοδο αυτή το μικρό θα μάθει να βασίζεται στις σχέσεις της ανταλλαγής , αντί στον αμοιβαίο σεβασμό.
- Να προσβάλλεται το μικρό (είσαι πολύ κακό παιδί, κακομαθημένο).Με τον τρόπο αυτό χάνουμε τη αξιοπιστία μας στα μάτια του και υπάρχει φόβος να μην είμαστε πια γι αυτό ένα σταθερό σημείο αναφοράς.