Με τον όρο υπερπροικισμένο παιδί εννοούμε εκείνο που δείχνει να διαθέτει μια ιδιαίτερα πλούσια ευφυΐα ή εξαιρετικά ταλέντα σε σχέση με τους συνομηλίκους του. Στα τρία ή τέσσερα χρόνια είναι δυνατό να δούμε τα σημάδια ορισμένων χαρισμάτων πέρα από το φυσιολογικό: το προικισμένο παιδί αυτής της ηλικίας εκφράζεται πράγματι με διαυγή τρόπο και έχει ενα αρκετά πλούσιο λεξιλόγιο. Ξέρει να διαβάζει και να γράφει χωρις να του τα έχει διδάξει κανείς, κάνει ερωτήσεις για ασυνήθιστα για την ηλικία του πράγματα και δεν είναι σπάνιο να ρωτά τους ενήλικες που το περιβάλλουν για θέματα όπως η ζωή και ο θάνατος.
Προσοχή όμως: πολλοί γονείς πιστεύουν ότι έχουν να κάνουν με μια ιδιοφυΐα μόνο και μόνο επειδή το παιδί τους είναι ιδιαίτερα περίεργο, μιλάει πολύ, τα καταφέρνει καλύτερα στις συζητήσεις από όσο τα άλλα παιδιά της ηλικίας του. Και αυτό είναι επικίνδυνο επειδή μπορεί να κάνει αυτούς τους γονείς να βασίσουν τα πάντα στο παιδί εκείνο, να ρίξουν πάνω του τις ελπίδες τους και να απαιτήσουν απ το μικρό μυαλουδάκι του μια προσπάθεια που μακροπρόθεσμα θα μπορούσε να αποδειχθεί επιζήμια.
Πράγματι σχεδόν πάντα στις περιπτώσεις αυτές, υπάρχει ένα απλό φαινόμενο πρώιμης ωριμότητας , που οφείλεται στο γεγονός ότι το παιδί έζησε σ ένα πολύ προσεκτικό οικογενειακό περιβάλλον, πλούσιο σε ερεθίσματα και προοπτικές. Με λίγα λόγια, το παιδί είναι μονάχα πιο πρώιμο από τα άλλα και αυτό που θεωρείται ιδιοφυΐα θα εξαφανιστεί στην πραγματικότητα καθώς θα μεγαλώνει. Γενικά αυτά τα φαινόμενα πρωιμότητας εκφράζονται στον τομέα της μουσικής, και στην ικανότητα που συνδέεται με το σώμα (εκείνη που ειδικοί ονομάζουν σωματική ευφυΐα) δηλαδή με τις φυσικές δραστηριότητες ενώ ικανότητες όπως τα μαθηματικά, τις γλώσσες και τα καλλιτεχνικά, χρειάζονται για να αναπτυχθούν πλήρως, μια συστηματική εκπαίδευση. Μόνο ένα μικρό ποσοστό των παιδιών σε ηλικία του δημοτικού σχολείου, μπορεί να θεωρηθεί ιδιαίτερα προικισμένο, σε πνευματικό επίπεδο, έχει δηλαδή ένα IQ πιο υψηλό από το φυσιολογικό, έχοντας υπόψη ότι το 100 είναι ο μέσος όρος του IQ, εκεί όπου συμβαδίζουν η πνευματική και η πραγματική ηλικία.
Οικογένεια ή προδιάθεση;
Σε τι οφείλεται, όμως, εκείνο το “κάτι άλλο” που διακρίνει το υπερπροικισμένο παιδί, σε σχέση με τους συνομηλίκους του; Στην επίδραση της οικογένειας ή σε γενετικούς παράγοντες;
Είναι αναμφισβήτητο ότι σε πολλές περιπτώσεις ιδιαίτερα προικισμένων παιδιών, σε πνευματικό επίπεδο υπάρχει η επίδραση της οικογένειας. Ωστόσο δεν μπορούμε να αρνηθούμε την ύπαρξη μερικών ταλέντων. Και αυτό το αποδεικνύει το γεγονός ότι τα υπερπροικισμένα παιδιά, υπάρχουν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, ακόμα και σε εκείνες όπου, θεωρητικά, δεν υπάρχει ένα κατάλληλο περιβάλλον για να κεντρίσει στο έπακρο τα ενδιαφέροντα ενός παιδιού. Ασφαλώς ένα παιδί προικισμένο με εξαιρετικά χαρίσματα που ζει σε ένα περιβάλλον γεμάτο ερεθίσματα, έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να αναδείξει τις ικανότητές του. Όμως αυτές μπορεί να αναδειχθούν αργότερα και σε κάθε περιβάλλον.
Στο σχολείο
Για ένα παιδί με πολύ υψηλό δείκτη ευφυίας , μπορεί να δημιουργηθούν μερικά προβλήματα τη στιγμή κατά την οποία αρχίζει να πηγαίνει στο δημοτικό σχολείο. Πολύ έξυπνο αλλά και ζωηρό δε νοιώθει άνετα στην τάξη και είναι εύκολο να καταλάβουμε το λόγο: μια και είναι πιο έξυπνο από τα άλλα παιδιά της ηλικίας του και αντιλαμβάνεται πιο εύκολα εκείνα που μαθαίνει από τη δασκάλα, είναι φυσικό πολύ σύντομα να χάσει το ενδιαφέρον του για τα μεμονωμένα μαθήματα. Επίσης καθώς τελειώνει πιο γρήγορα από τα άλλα την εργασία του και καθώς λύνει πιο γρήγορα τα προβλήματα που του βάζουν, αναπόφευκτα πλήττει και δεν ξέρει πως να γεμίσει τον χρόνο του. Κατά συνέπεια, μια και δε μπορεί να μείνει σιωπηλό και ακίνητο, σε όλο το διάστημα που δεν έχει τίποτα να κάνει, το παιδί αυτό ενοχλεί ολόκληρη την τάξη. Επιπλέον, κάνει περισσότερες ερωτήσεις, ζητάει ικανοποιητικές απαντήσεις καιμπορεί να διακόπτει συχνά το μάθημα. Γι αυτό και συχνά τα υπερπροικισμένα παιδιά είναι δύσκολοι μαθητές. Δεν φταίνε όμως αυτά.
Κάντε ένα εύκολο τεστ
Για να προσανατολίσει γονείς και δάσκαλους στη διάκριση του ιδιαίτερα προικισμένου, από πνευματική άποψη παιδιού, ο καθηγητής Ζαν-Σαλ Τερασιέ, καθηγητής του Ινστιτούτου Ψυχολογίας της Σορβόνης , προτείνει ένα τεστ που πρέπει να κάνουν οι γονείς στο παιδί τους ή οι δάσκαλοι στο μαθητή τους και δηλώνει ότι είναι αρκετό να έχει το παιδί τα μισά τουλάχιστον από τα χαρακτηριστικά που αναφέρει ο ίδιος για να έχει μεγάλη πιθανότητα να ανήκει στην κατηγορία των «σούπερ παιδιών»
Σύμφωνα λοιπόν με τον Γάλλο μελετητή, τα χαρακτηριστικά που το ιδιαίτερο αυτό παιδί πρέπει να διαθέτει, είναι:
- Να έχει μάθει στα δύο ή τρία του χρόνια να αναγνωρίζει τα γράμματα και τους αριθμούς,
- να έχει μάθει να διαβάζει πριν πάει στο δημοτικό σχολείο,
- να δείχνει μεγάλο ενδιαφέρον για τα βιβλία και τις εφημερίδες, από τα δύο-τρία χρόνια του και τις εγκυκλοπαίδειες από τα 6-12 χρόνια,
- να διαλέγει κατά προτίμηση φίλους μεγαλύτερης ηλικίας,
- να μιλάει άνετα γενικά με τους μεγάλους και τους συνομηλίκους του,
- να γνωρίζει ενα μεγάλο αριθμό από λέξεις,
- να θέλει να μαθαίνει πάντοτε το γιατί του κάθε πράγματος,
- να καταφέρνει να γνωρίζει τις διαφορές χαρακτήρα από πρόσωπο σε πρόσωπο,
- να διαθέτει καλή αίσθηση χιούμορ,
- να αγαπάει τα πολύπλοκα παιχνίδια, όπως το σκάκι και τις κατασκευές,
- να δείχνει ενδιαφέρον για τη φύση και τον ουρανό,
- να κάνει διάφορες συλλογές και να έχει μεγάλη καλαισθησία